Điều tra, thu thập thông tin thực trạng kinh tế - xã hội 53 dân tộc thiểu số năm 2024 (Điều tra DTTS 2024) được triển khai trên toàn quốc từ ngày 01/7 đến 15/8/2024. Trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, đội ngũ thực hiện cuộc điều tra đã nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn để đảm bảo tiến độ điều tra theo đúng kế hoạch. Đây là cuộc điều tra có quy mô lớn nhằm thu thập thông tin đánh giá tình hình, xây dựng, hoạch định chính sách liên quan đến công tác dân tộc, phát triển kinh tế - xã hội các vùng dân tộc thiểu số, giai đoạn 2026 - 2030. Đồng thời, làm cơ sở cập nhật hệ thống thông tin, dữ liệu thống kê về dân tộc thiểu số tại Việt Nam.
Xác định đây là cuộc Điều tra có nội dung phức tạp, việc thu thập thông tin đảm bảo nhiều chỉ tiêu khác nhau. Để thực hiện thành công cuộc điều tra, Cục Thống kê đã phối hợp chặt chẽ với Ban Dân tộc tỉnh và các sở, ngành, địa phương tập trung triển khai các giải pháp đồng bộ, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa bàn điều tra, cụ thể:
Công tác triển khai được chuẩn bị từ sớm
Đây là lần thứ 3 cuộc điều tra DTTS được tổ chức trên phạm vi toàn quốc. Trước đó, 2 cuộc điều tra được tiến hành vào năm 2015 và năm 2019. Thông tin từ cuộc Điều tra DTTS 2024 là cơ sở quan trọng để đánh giá kết quả thực hiện công tác dân tộc giai đoạn 2021 - 2025 và là dữ liệu để xây dựng, hoạch định các chính sách phát triển kinh tế - xã hội cho các vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2026 - 2030.
Đây là cuộc điều tra rất phức tạp do nhiều nguyên nhân như: cần thu thập nhiều thông tin nhạy cảm như: tình trạng sinh đẻ của nữ giới từ 10 - 49 tuổi; thông tin về người đã chết trong hộ điều tra.... Có nhiều cuộc điều tra trùng vào một thời điểm dẫn đến chồng chéo; tạo áp lực cho điều tra viên (ĐTV) trong sắp xếp thời gian phù hợp để thu thập thông tin cuộc điều tra này. Ngoài ra đối với điều tra thu thập thông tin ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số cần có người dẫn đường ở một số địa bàn nhưng thù lao để dẫn đường được cấp quá thấp vì vậy khó huy động người dẫn đường.
Nhận diện những khó khăn trên, công tác chuẩn bị đã được ngành thống kê tỉnh chủ động triển khai từ sớm. Công tác chuẩn bị cho cuộc Điều tra DTTS 2024: Ban Dân tộc và Cục Thống kê tỉnh thường xuyên làm tốt công tác phối hợp, trong đó: Cục Thống kê tỉnh là cơ quan chủ trì, chỉ đạo toàn điện cuộc điều tra; Ban Dân tộc tỉnh chịu trách nhiệm kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện điều tra.
Tuyên truyền cuộc Điều tra
Công tác tuyên truyền được các cấp chính quyền địa phương quan tâm, thực hiện tốt, tuyên truyền đến các ấp, xã, giúp cho người dân hiểu rõ mục đích, ý nghĩa của cuộc điều tra, do đó ĐTV tiếp cận hộ thuận lợi hơn. Để việc thu thập về thực trạng kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số năm 2024 bảo đảm tính bao phủ, kịp thời, chính xác, việc đồng bào dân tộc thiểu số nắm được mục đích, ý nghĩa cuộc Điều tra, từ đó chủ động, tích cực phối hợp cung cấp thông tin cho các ĐTV có ý nghĩa quyết định. Từ tháng 5 đến tháng 6/2024, Cục Thống kê đã phối hợp với Ban Dân tộc tỉnh, các sở, ngành có liên quan và UBND các huyện, thành phố thực hiện sâu rộng công tác tuyên truyền về mục đích, ý nghĩa cuộc điều tra trên Đài phát thanh, loa phát thanh từ các huyện, thành phố tới các xã, phường, thị trấn; in băng rôn treo tại trụ sở của Chi cục Thống kê huyện, thành phố và UBND các xã, phường, thị trấn; phát loa hỏi đáp về cuộc điều tra nhất là tại các địa bàn điều tra. Nhờ đó, khi diễn ra cuộc điều tra, về cơ bản người dân trên địa bàn đều đã nắm được nội dung và tích cực phối hợp cung cấp thông tin.
Lập bảng kê
Ngày 01/6/2024, công tác lập bảng kê hộ được tiến hành nhằm chuẩn bị cho Điều tra DTTS 2024 trên địa bàn tỉnh. Đây là nội dung công việc quan trọng, có vai trò quyết định đối với thành công của Điều tra DTTS 2024.
Đối tượng thực hiện lập Bảng kê hộ bao gồm: Các ngôi nhà/căn hộ có người ở và những nơi không phải là nhà nhưng có người ở trong phạm vi các địa bàn điều tra (ĐBĐT); Các hộ đang cư trú trong các ngôi nhà/căn hộ/nơi ở trong phạm vi các ĐBĐT; Các khân khẩu thực tế thường trú của các hộ trong phạm vi các ĐBĐT.
Đơn vị được thực hiện lập Bảng kê hộ là các hộ dân cư. Bảng kê hộ được thực hiện cho các ĐBĐT được chọn trên phạm vi cả nước và bắt đầu được lập từ thời điểm 0 giờ ngày 01/6/2024.
Phạm vi điều tra và tập huấn điều tra
Điều tra DTTS 2024 được thực hiện tại 11 huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, bao gồm 7 huyện, thành phố (huyện Tân Phú, Định Quán, Trảng Bom, Thống Nhất, Cẩm Mỹ, Xuân Lộc và thành phố Long Khánh) có xã thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt danh sách các xã khu vực III, khu vực II, khu vực I thuộc vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2025 và 04 huyện, thành phố có các xã, phường, thị trấn có nhiều người dân tộc thiểu số sinh sống gồm: huyện Vĩnh Cửu, Long Thành, Nhơn Trạch và thành phố Biên Hòa.
Tỉnh Đồng Nai được phân bổ 270 địa bàn điều tra, trong đó có 49 địa bàn điều tra toàn bộ, 114 địa bàn mẫu điều tra 30 hộ, 107 địa bàn mẫu điều tra 40 hộ. Toàn tỉnh có 24 xã, phường, thị trấn thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Danh sách các xã khu vực I thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025. Theo đó, từ giữa tháng 5/2024, Cục Thống kê đã phối hợp với các đơn vị liên quan rà soát, lập bảng kê địa bàn điều tra. Đồng thời, Cục Thống kê đã tổ chức hội nghị tập huấn cấp tỉnh và chỉ đạo Chi cục Thống kê các huyện triển khai tập huấn đối với các nội dung: lập bảng kê; thu thập thông tin phiếu hộ; thu thập thông tin phiếu xã, cụ thể:
- 01 lớp tập huấn nghiệp vụ cấp tỉnh 64 người tham dự. Trong đó:11giám sát viên cấp tỉnh, 11 lãnh đạo Chi cục Thống kê huyện, 30 giảng viên cấp huyện và 12 đại diện cơ quan phụ trách công tác dân tộc .
- 10 lớp tập huấn nghiệp vụ tại 10/11 đơn vị huyện, thành phố với tổng số 287 người tham dự tập huấn (riêng huyện Nhơn Trách số lượng học viên ít nên đã dự tập huấn ngày 27 đến hết ngày 29/5/2024 tại lớp tập huấn cấp tỉnh). Trong đó 139 ĐTV thực hiện điều tra phiếu hộ, 31 ĐTV thực hiện điều tra phiếu xã với 86 tổ trưởng và 31 giám sát viên cấp huyện.
Hội nghị tập huấn Điều tra DTTS năm 2024 tại Cục Thống kê tỉnh Đồng Nai
Tuyển chọn lực lượng tham gia điều tra
Do quy mô và tính chất phức tạp của cuộc điều tra, ngành thống kê đã chủ động rà soát, tuyển chọn các tổ trưởng, điều tra viên, giám sát viên các cấp (tương đương với các cuộc tổng điều tra). Các ĐTV được lựa chọn đều là người có kinh nghiệm, từng tham gia các cuộc điều tra, có sức khỏe tốt, am hiểu về công nghệ thông tin...
Lực lượng tham gia điều tra gồm: người lập bảng kê, ĐTV, tổ trưởng và giám sát viên (GSV) các cấp.
Người lập bảng kê: là người tại địa phương, am hiểu về địa bàn và có khả năng tiếp cận với hộ để lập bảng kê. Số lượng trung bình như sau: xã có từ 1 – 3 địa bàn điều tra: 01 người; xã có từ 4 – 6 ĐBĐT: 02 người; xã có từ 7 – 10 ĐBĐT: 03 người; xã có trên 10 ĐBĐT: 4 người.
Điều tra viên và tổ trưởng:
ĐTV là lực lượng trực tiếp thực hiện cuộc điều tra. ĐTV phải chọn những người có đủ khả năng thực hiện công việc, có tinh thần trách nhiệm cao, tham gia đầy đủ và có kết quả tham gia tập huấn nghiệm vụ tốt, hiểu văn hóa của người DTTS và am hiểu về địa bàn được phân công thực hiện điều tra. ĐTV cần sử dụng thành thạo máy tính bảng, điện thoại thông minh để thực hiện phiểu điện tử trong điều tra.
Tổ trưởng điều tra là lực lượng trực tiếp quản lý công việc của ĐTV. Tuyển chọn tổ trưởng nên ưu tiên là công chức văn phòng – thống kê cấp xã hoặc người có khả năng tổ chức làm việc theo nhóm và cam kết dành đủ thời gian để quản lý điều tra viên trong thời gian điều tra tại địa bàn điều tra theo quy định. Ưu tiên tuyển chọn tổ trưởng và ĐTV là những người biết tiếng dân tộc thiểu số, có máy tính bảng, điện thoại thông minh và những người đã tham gia các cuộc điều tra trong lĩnh vực dân số. Mỗi xã, phường tuyển chọn 01 tổ trưởng.
Giám sát viên
Số lượng GSV các cấp tại địa phương bao gồm GSV cấp tỉnh và GSV cấp huyện.
Cấp tỉnh: GSV/1 huyện có ĐBĐT; Ban Dân tộc tỉnh (2 người/tỉnh).
Cấp huyện: GSV/3 xã có phiếu xã/phiếu hộ và công chức Phòng Dân tộc huyện.
Kiểm tra, giám sát điều tra
Cục Thống kê và Ban Dân tộc tỉnh đã phối hợp thực hiện kiểm tra, giám sát quá trình thu thập thông tin trên địa bàn 11 huyện, thành phố. Nhằm bảo đảm chất lượng của cuộc điều tra, công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện ở tất cả các khâu của cuộc điều tra. Điều tra DTTS 2024 thực hiện các hoạt động kiểm tra, giám sát ngay trong quá trình điều tra thực địa, tập trung vào quá trình rà soát địa bàn điều tra, lập bảng kê hộ, tập huấn, thu thập thông tin tại hộ.
Qua kiểm tra thực tế tại một số hộ điều tra cho thấy, các điều tra viên nắm khá vững địa bàn, có khả năng tiếp cận hộ tốt, thực hiện phỏng vấn đúng quy trình nên việc thu thập thông tin thực hiện thuận lợi, hiệu quả. Nhiều vấn đề có liên quan đến đời sống vật chất, tinh thần và văn hóa của các dân tộc đã được làm rõ, đây là cơ sở để Đảng, Nhà nước có chính sách phù hợp trong phát triển kinh tế - xã hội cũng như bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số.
Đoàn kiểm tra của Ban Dân tộc và Cục Thống kê tỉnh phối hợp giám sát tại hộ điều tra trên địa bàn thành phố Long Khánh
Kết quả thu thập thông tin
Điều tra DTTS 2024 sử dụng phương pháp thu thập thông tin trực tiếp:
Đối với phiếu hộ: ĐTV đến từng hộ để hỏi người cung cấp thông tin và ghi đầy đủ các câu trả lời vào phiếu điều tra điện tử được thiết kế trên thiết bị di động thông minh (CAPI).
Đối với những người tạm vắng trong suốt thời gian điều tra, ĐTV có thể hỏi những người khác trong hộ, hoặc dựa vào những tài liệu do người thân hoặc chính quyền cung cấp để ghi phiếu điều tra.
Người cung cấp thông tin phiếu hộ: Chủ hộ (hoặc người am hiểu về các thành viên trong hộ khi chủ hộ đi vắng) là người cung cấp thông tin về nhân khẩu thực tế thường trú, các trường hợp chết, thông tin về nhà ở và điều kiện sống của hộ. Đối với những thông tin về thành viên hộ mà chủ hộ không nắm chắc, ĐTV phỏng vấn trực tiếp thành viên hộ để hỏi các thông tin điều tra. Riêng thông tin về lao động, việc làm, ĐTV phải phỏng vấn trực tiếp đối tượng điều tra là người từ 15 tuổi trở lên; các thông tin về lịch sử sinh, sức khỏe sinh sản, ĐTV phải phỏng vấn trực tiếp đối tượng điều tra là nữ từ 10 – 49 tuổi.
Đối với phiếu xã: ĐTV đến gặp những người có trách nhiệm cung cấp thông tin của UBND xã để thu thập thông tin và điền vào phiếu điện tử trên Trang thông tin điện tử của cuộc điều tra (Phiếu Webform).
Người cung cấp thông tin Phiếu xã: Chủ tịch xã, Phó Chủ tịch xã, công chức thông kê – văn phòng xã hoặc người am hiểu về các đặc điểm chung của xã.
Công tác thu thập thông tin cuộc Điều tra DTTS 2024 tại các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh được đội ngũ tham gia điều tra triển khai hết sức khẩn trương, quyết liệt. Trong cuộc Điều tra DTTS 2024, tỉnh Đồng Nai đã triển khai thu thập thông tin, hoàn thành đúng thời hạn đối với 10.106 hộ (phiếu hộ) thuộc 270 địa bàn điều tra tại 24 xã, phường, thị trấn thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định 861/QĐ-TTg ngày 04/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ và 86 phiếu xã. Các ĐTV tăng cường phối hợp với các trưởng ấp, khu phố để trực tiếp đến các hộ tuyên truyền, vận động người dân cung cấp thông tin. Nhờ đó, đến ngày 15/8, công tác điều tra phiếu hộ và phiếu xã đều đã hoàn thành 100%.
Trong quá trình triển khai, công tác điều tra, thu thập thông tin đã được các ĐTV thực hiện đúng quy trình; thông tin thu thập đầy đủ, chính xác, đạt chất lượng tốt. Các tổ trưởng điều tra, giám sát viên cấp tỉnh, cấp huyện thường xuyên kiểm tra, giám sát chặt chẽ địa bàn được phân công và hỗ trợ kịp thời, xử lý các tình huống phát sinh trong quá trình thực hiện.
Sau khi kết thúc quá trình thu thập thông tin thực địa, các phiếu điều tra sẽ tiếp tục được Cục Thống kê tỉnh kiểm tra, giám sát, nghiệm thu để đảm bảo chất lượng của thông tin thu thập. Theo kế hoạch, kết quả cuộc Điều tra DTTS 2024 của tỉnh Đồng Nai sẽ bàn giao cho Ủy ban Dân tộc vào tháng 4/2025.
Thông tin từ cuộc điều tra sẽ là cơ sở quan trọng để đánh giá kết quả thực hiện công tác dân tộc giai đoạn 2021 - 2025 và là dữ liệu để xây dựng, hoạch định các chính sách phát triển kinh tế - xã hội cho các vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2026 - 2030. Đây là cơ sở quan trọng để các cấp ủy, tổ chức đảng chuẩn bị các báo cáo, văn kiện phục vụ Đại hội Đảng các cấp, nhiệm kỳ 2025 - 2030 và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng./.