Để lựa chọn phương án điều tra hiệu quả nhất, đáp ứng mục tiêu của cuộc điều tra về số liệu, thời gian, kinh phí và đối tượng triển khai phù hợp, bảo đảm thu thập thông tin điều tra 53 dân tộc thiểu số năm 2024 thực hiện hiệu quả. Tổng cục Thống kê đã ban hành Quyết định số 628/QĐ-TCTK ngày 14/7/2023 về Phương án Điều tra, thu thập thông tin về thực trạng kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số năm 2024.
Theo đó, điều tra dân tộc thiểu số năm 2024 sẽ thực hiện tại 54 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương gồm 51 tỉnh có xã thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 4/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt danh sách các xã khu vực III, khu vực II, khu vực I thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 và 3 tỉnh, thành phố có các xã, phường, thị trấn có nhiều người dân tộc thiểu số sinh sống gồm: Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Long An và tỉnh Hà Tĩnh.
Đối tượng điều tra gồm: Hộ dân cư người dân tộc thiểu số; Nhân khẩu thực tế thường trú tại các hộ dân tộc thiểu số tính đến thời điểm điều tra (bao gồm cả những người thuộc lực lượng vũ trang hiện đang ăn, ngủ tại hộ), không bao gồm những người đang sống trong khu vực quản lý riêng của quân đội và công an; Tình hình kinh tế, an sinh xã hội, văn hóa, y tế, giáo dục của xã thuộc khu vực III, khu vực II, khu vực I theo Quyết định số 861/QĐ-TTg và các xã không thuộc các khu vực trên nhưng có địa bàn vùng dân tộc thiểu số tại thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Long An và tỉnh Hà Tĩnh.
Đơn vị điều tra là UBND xã thuộc khu vực III, khu vực II, khu vực I theo Quyết định số 861/QĐ-TTg, các xã không thuộc các khu vực trên nhưng có địa bàn vùng dân tộc thiểu số tại TP Hồ Chí Minh, tỉnh Long An, tỉnh Hà Tĩnh và hộ dân tộc thiểu số (hộ bao gồm 1 người ăn riêng, ở riêng hoặc 1 nhóm người ăn chung và ở chung; đối với hộ có từ 2 người trở lên, các thành viên trong hộ có thể có hay không có quỹ thu - chi chung; có hoặc không có mối quan hệ ruột thịt, hôn nhân, nuôi dưỡng; hoặc kết hợp cả hai).
Trong cuộc điều tra này, địa bàn vùng dân tộc thiểu số được quy định là địa bàn có số lượng người dân tộc thiểu số đang sinh sống chiếm từ 15% trở lên so với tổng số dân của địa bàn. Hộ dân tộc thiểu số được quy định trong cuộc điều tra này là các hộ đáp ứng ít nhất 1 trong 3 điều kiện: (1) Chủ hộ là người dân tộc thiểu số; (2) Vợ hoặc chồng của chủ hộ là người dân tộc thiểu số; (3) Hộ có tỷ lệ thành viên là người dân tộc thiểu số chiếm từ 50% trở lên.
Thời gian thực hiện điều tra, thu thập thông tin về thực trạng kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số năm 2024 được bắt đầu từ ngày 01/7 – 15/8/2024, tại 54 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
Theo đề xuất, cuộc điều tra dự kiến triển khai theo 3 phương án và 2 nội dung chính như sau:
Phương án 1: thu thập thông tin đến cấp huyện và cấp tỉnh như năm 2019.
Phương án 2: thu thập thông tin như năm 2019, đối với 5 chỉ tiêu (dân số người dân tộc thiểu số, cơ cấu dân số người dân tộc thiểu số, số hộ gia đình người dân tộc thiểu số, quy mô hộ dân tộc thiểu số, tỷ lệ tăng dân số) được tính đến cấp xã bằng cách lập bảng kê toàn bộ các xã để xác định số người, số hộ.
Phương án 3: thu thập toàn bộ các chỉ tiêu đến cấp xã theo đề nghị của Ủy Ban Dân tộc (UBDT).
Về nội dung điều tra đối với hộ:
- Thông tin về nhân khẩu học của dân số
- Thông tin về giáo dục
- Thông tin về di cư
- Thông tin về hôn nhân
- Thông tin về sử dụng bảo hiểm y tế
- Thông tin về việc làm
- Thông tin về lịch sử sinh và tình hình sử dụng biện pháp tránh thai của nữ từ 10 – 49 tuổi
- Thông tin về người chết của hộ trong 12 tháng qua (từ 01/7/2023 đến 30/6/2024)
- Thông tin về nhà ở và điều kiện sinh hoạt của hộ
- Thông tin về đất ở, đất sản xuất của hộ
- Thông tin về một số loài gia súc chủ yếu của hộ
- Thông tin về tình hình tiếp cận dịch vụ công cộng của hộ
Về nội dung điều tra đối với UBND xã:
- Thông tin chung về đặc điểm của xã
- Thông tin về sử dụng điện, đường, giao thông
- Trường học và trình độ giáo viên
- Nhà Văn hóa
- Y tế và vệ sinh môi trường
- Chợ và cụm/khu công nghiệp
- Trình độ của cán bộ/công chức cấp xã
- Tôn giáo, tín ngưỡng
- Mức độ phủ sóng điện thoại và Internet
Điều tra, thu thập thông tin về thực trạng kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số năm 2024 được thực hiện nhằm thu thập thông tin về dân số, điều kiện nhà ở của hộ dân tộc thiểu số, các điều kiện kinh tế - xã hội nhằm phản ánh thực trạng kinh tế - xã hội của dân tộc thiểu số để biên soạn các chỉ tiêu thống kê thuộc Hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia và Hệ thống chỉ tiêu thống kê về công tác dân tộc phục vụ xây dựng và hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội cho các vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2025 - 2030. Đồng thời làm cơ sở cập nhật hệ thống thông tin, dữ liệu thống kê về dân tộc thiểu số tại Việt Nam.
Thông tin và số liệu thu thập được trong cuộc điều tra này là cơ sở vững chắc cho việc xây dựng chính sách phát triển kinh tế - xã hội cho đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng và góp phần vào sự phát triển phồn vinh, thịnh vượng của đất nước./.